Er is steeds meer wetenschappelijk bewijs dat mediteren goed is voor onze gezondheid. Het effect is zelfs duidelijk te zien op een scan van onze hersenen. Maar hoe leer je mediteren? Voor wie zich meteen volledig wil onderdompelen in meditatie is er o.a de 10-daagse cursus Vipassana-meditatie. Ik vertel jullie graag over mijn ervaring daarmee.
Mijn ervaring met de Vipassana cursus
In 2003 trok ik voor een 10-daags cursus Vipassana meditatie naar Dilsen-Stokkem. Ik ging nadien nog twee keer terug. Eén keer 10 dagen als deelnemer/vrijwilliger en éénmaal voor een driedaagse opfrissingscursus. Vipassana volhouden achteraf bleek moeilijk. Ik mediteer nog wel eens, maar volg al lang niet meer de richtlijnen zoals ik ze toen kreeg aangeleerd. Maar er zijn een aantal dingen uit die eerste 10-daagse die ik nog steeds niet ben vergeten. Lees mee over hoe ik het heb ervaren en wat ik eruit heb geleerd.
Wat is Vipassana?
Vipassana betekent letterlijk ‘de dingen zien zoals ze werkelijk zijn’. Het is een van India’s oudste meditatietechnieken. Het uitgangspunt is de diepe verbinding tussen lichaam en geest. Basisprincipes die worden aangeleerd zijn bewustzijn en gelijkmoedigheid. Je oefent in gedisciplineerde aandacht voor alle mogelijke lichamelijke gewaarwordingen en leert hierbij gelijkmoedig te blijven. Dat betekent dat je geen verlangen ontwikkelt ten opzichte van de aangename gewaarwordingen en geen afkeer ten opzichte van de onaangename. Door deze oefening leer je ook op mentaal vlak gelijkmoediger te reageren. Meer informatie hierover vind je op de website van dhamma pajjota.
Hoe verloopt een 10-daagse Vipassana-cursus
Om de techniek van Vipassana te leren volg je een 10-daagse cursus. Om de concentratie te bevorderen word je onderworpen aan een aantal regels die best streng zijn. Je vindt ze hier allemaal terug.
- De meest opvallende is misschien wel die van de ‘edele stilte‘, die in acht wordt genomen vanaf het begin van de cursus tot de ochtend van de laatste volledige dag. Elke vorm van communicatie met medestudenten is dan verboden. Ook communicatie met de buitenwereld is niet toegestaan.
- Eén van de regels waarvan ik op voorhand dacht dat ik er moeite mee zou hebben, maar die in de praktijk best meeviel was dat er na 12 uur (op wat fruit na voor de nieuwe studenten) niet meer mag gegeten worden.
- De regel die in mijn persoonlijke ervaring uiteindelijk het moeilijkste bleek was dat er geen muziek, lees- of schrijfmateriaal mag worden meegenomen of gebruikt tijdens de cursus. Ik had heel graag wat dingen opgeschreven, maar dat mag dus niet.
Inwendig verzet tegen de discipline
Er is een reden voor al die regels. Die wordt tijdens de cursus uitgelegd. Op zich zijn de regels niet onoverkomelijk.
Maar dan is er nog het tijdsschema, en dat is pittig. Om 4 uur ’s ochtends al gaat de gong, om 4u30 wordt verwacht dat je zit te mediteren, naar keuze in je eigen (gedeelde) kamer of in de meditatiezaal. Er is in het programma per dag niet minder dan 10,5 uur meditatie voorzien.
Daarnaast is er ook elke avond nog een verplichte lezing van 1,5 uur. Voor mij persoonlijk waren die lezingen ’s avonds het hoogtepunt van de dag. Na 10,5 uur zitten en mediteren is een woordje uitleg bij het waarom best welkom :-).
Ik had het vooral moeilijk met dat vroege opstaan (het avondprogramma stopt om 21u30, 6,5 uur later gaat er een gong om weer wakker te worden). Ik zag het nut van om 4 uur opstaan niet echt. Maar het programma is te nemen of te laten, daar is een reden voor. Al zal er niemand je naar huis sturen als je om 5 uur een meditatie liggend op bed probeert en daarbij opnieuw in slaap valt. (Weet ik uit persoonlijke ervaring.)
Hoe ik mij voelde tijdens de cursus
De cursus is zwaar. Ik heb mij geregeld afgevraagd wat ik daar zat te doen. Met momenten heel erg gewild dat ik ergens anders was. Mij verveeld. Het gevoel gehad dat het voor mijn medestudenten allemaal gemakkelijker was en ik het als enige lastig had. (Achteraf bleek dat zij net hetzelfde dachten, maar dan omgekeerd). Ik ben ook heel blij geweest. Elke keer we een nieuwe techniek leerden. (Want je op je ademhaling concentreren zal wel een goede oefening zijn, na uren en uren wordt het verschrikkelijk saai :-)). Ik heb mij ook erg goed gevoeld op de momenten waarop mijn hoofd eindelijk wat tot rust leek te komen en alles vanzelf leek te gaan.
Hoe ik mij achteraf voelde
Ik ben anders teruggekomen van die 10-daagse dan ik eraan ben begonnen. Bewuster, in staat veel meer sensaties in mijn lichaam te voelen. In staat om veel beter de verbinding te voelen tussen mijn geest en mijn lichaam. En in staat om veel gelijkmoediger om te gaan met alles wat in en rondom mij gebeurde. Ik reageerde veel minder snel en minder fel. Minder fel reageren betekent trouwens zeker niet dat je apathisch reageert op je omgeving. Het is eerder een rustigere, heldere manier van omgaan met wat je overkomt. Ik was dezelfde, maar een andere (verbeterde) versie.
Wat ik heb geleerd
- Ik heb in de praktijk gevoeld wat meditatie met je kan doen. In theorie geloofde ik al in de positieve effecten. In theorie vond ik dat er heel wat wijsheid zit in de boeddhistische leer. Maar theorie en praktijk zijn niet hetzelfde. Door de intensiteit van de cursus was het verschil overduidelijk. Er was een Greet-na-de-Vipassana-cursus die verschilde van de Greet-voor-de-cursus.
- Het heeft de lat hoog gelegd. Ik heb nog een hele tijd na de cursus gemediteerd. Op een gegeven moment ben ik volledig gestopt. Ik ben sindsdien vele keren opnieuw begonnen en ook al weet ik dat een paar minuten mediteren beter is dan niets, toch heb ik de neiging om de lat hoog te leggen, te hoog. Ook al blijf ik mezelf ervan overtuigen dat een korte meditatie ook nuttig is, mijn ervaring leert me dat het effect veel groter kan zijn.
- Ik pas de praktijk van Vipassana niet meer toe en mis daardoor de werking van Vipassana. Maar uit de theorie nam ik wel nog dingen mee. Op korte termijn reageer ik weer feller op dingen die gebeuren, maar op middellange termijn denk ik dat er wel een verschil is. Sinds ik de cursus volgde zal ik een negatief gevoel meer proberen te observeren, zonder te oordelen, zonder te veroordelen. Ik besef wat de voordelen daarvan zijn.
Hield ik het lang vol?
Ik mediteerde in de maanden na de cursus regelmatig. De aangeraden twee keer een uur per dag haalde ik maar heel zelden. Eén keer een uur per dag vond ik realistischer. (Een uur mediteren was tegen dan trouwens kinderspel. Dat krijg je als je 10 dagen na mekaar elke dag 10,5 uur mediteert.) Een uur elke dag werd ingekort tot 50 minuten. Later nog minder. Elke dag werd een paar keer per week. Al snel werd dat nog een half uur op de dagen waarop ik er tijd voor had.
Met het verminderen van de uren meditatie verminderde ook het effect van de cursus, verminderde mijn concentratievermogen en bewustzijn.
De vervolgopleidingen
Om de draad weer op te pikken schreef ik mij een jaar of twee later opnieuw in voor een 10-daagse cursus. Deze keer werd mij als oud-student gevraagd om een aantal taken als vrijwilliger op mij te nemen. De hele organisatie van de cursussen steunt op vrijwilligerswerk, dus stemde ik in. Het betekende dat ik aan het grootste deel van de meditaties en aan de lezingen kon deelnemen en daarnaast een paar taken kreeg als vrijwilliger. Het leek geen slechte deal. Het betekende namelijk dat ik ontsnapte aan een deel van de eentonigheid van de opleiding. Maar toen bleek dat die eentonigheid wel zijn nut had. Het resultaat van deze tweede deelname aan de opleiding was helemaal niet hetzelfde.
Ik deed iets later nog een driedaagse opfriscursus voor oud-studenten. Opnieuw zonder het resultaat van de eerste cursus.
Ik ben sindsdien niet meer terug geweest. Omdat het zwaar is, omdat je er tijd voor moet maken en omdat het moeilijkste misschien wel is om het achteraf vol te houden.
Zou ik het aanraden?
Ik geloof in Vipassana-meditatie. Ik weet uit persoonlijke ervaring dat het een impact heeft. Maar je moet er wel iets voor over hebben. De cursus is zwaar. En 10 vrije dagen opofferen is niet zo evident. Het vraagt dus een serieuze investering. Tijdens de cursus maar ook nadien. Om de techniek te onderhouden wordt aangeraden elk jaar een 10-daagse cursus te volgen en om elke dag twee keer een uur te mediteren. Je moet al erg gemotiveerd zijn om dat vol te houden.
Toch overweeg ik wel eens om nog eens terug te gaan. Mijn eerste cursus is 17 jaar geleden. Ik ben sindsdien veranderd. Mijn leven is anders. Ik ben benieuwd welk effect de cursus nu zou hebben.
Zijn er alternatieven om te leren mediteren
Er zijn zeker alternatieven om te leren mediteren. Je hoeft geen 10-daagse Vipassanacursus te volgen om de voordelen van meditatie te leren kennen. Het kan ook op een rustiger tempo. In plaats van in één keer in het diepe te springen kan je ook rustig opbouwen. Ik schreef eerder al eens over hoe je op een rustigere manier kan beginnen met mediteren. Zelf mediteer ik tijdens sommige periodes geregeld, om er dan weer een hele tijd mee op te houden. Dan herbegin ik gewoon weer als ik daar klaar voor ben. Telkens opnieuw.
